Klopt het dat kinderen met autisme sociaal onhandig zijn? Dat vraag ik me steeds meer af. En wat helpt dan, of kunnen we er juist iets van leren? Denk even met me mee.
Autisme, dyspraxie: oorzaak en gevolg.
Veel kinderen met autisme voelen hun lichaam niet goed. Het zintuig dat je de spanning en stand van je spieren laat voelen is ondergevoelig. Dat zintuig heet met een duur woord: proprioceptie. Als dat ondergevoelig is, hebben de kinderen meer moeite om hun lijf aan te sturen om gericht te bewegen. Het vraagt veel van hun aandacht en vaak bewegen ze makkelijker als ze hun impulsen volgen. Deze kinderen gaan als oplossing juist veel bewegen om hun lichaam beter te voelen en hun aandacht goed te krijgen. Of ze blijven juist hangen en zijn afwezig.
Ze hebben meer tijd nodig om informatie te verwerken en het kan daardoor zijn dat deze kinderen niet alle informatie oppikken, maar fragmenten van die informatie. Ze missen een aantal stukjes, waardoor de grote lijn niet gemakkelijk is te volgen. Dan missen ze waarom déze oorzaak dát gevolg heeft. Dat is dus niet een gevolg van een tekort aan sociale vaardigheden, maar een tekort aan ruimte om ook nog al die sociale informatie te kunnen verwerken.
Als je veel oefent, word je dan steeds beter?
Als je te weinig tijd en ruimte krijgt om sociale informatie te verwerken, moet je in het sociale verkeer veel beter opletten en veel meer raden hoe de dingen in elkaar zitten. Dat geeft ook nog eens een heleboel stress. Je oefent je gek om sociaal op de juiste manier te reageren, en dan heb je het toch nog vaak mis. Je wordt gekwetst, afgewezen of niet serieus genomen. Veel ‘oefenen’ geeft je een steeds dieper en genuanceerder inzicht in de sociale situatie. Maar hoeveel je ook oefent; je blijft steeds een deel van de sociale informatie missen. Zo blijf je toch steeds die sociale onhandigheid houden.
Ik sprak laatst een jonge vrouw met deze uitdagingen. Ze vertelde me dat ze na haar nieuwe werk, ’s avonds uren aan het schrijven was om te doorgronden wat er nou toch precies gebeurde op dat werk. Ze had veel meer verwerkingstijd nodig, maar dat gaf haar wel enorm veel en diep sociaal inzicht in het werk. Wat een moed en wat een inzet. En toen merkte ze op uit de vragen die ze stelde, dat haar collega’s helemaal niet zover doordachten over wat ze deden en waarom. Ergens, als ik haar inzichten hoor, wringt het in m’n brein om te denken dat zij sociaal zwak zou zijn en die anderen juist handig.
Aan de rand van het sociale leven.
Als kinderen met autisme en dyspraxie meer tijd nodig hebben om sociale informatie te verwerken, dan komt hun reactie vaak wat later. Reguliere mensen zijn dan al lang weer verder in bijvoorbeeld het gesprek dat ze voeren. Hoe ziet de wereld er dan uit? Het kind doet enorm zijn best, maar is steeds iets te laat. Daardoor hoort hij er snel niet meer bij en wordt hij niet gehoord. Mensen denken dan vaak dat dit kind onnozel is en het niet begrijpt. Ze begrijpen niet dat er in zijn hoofd ook van alles omgaat en dat hij ook gedachtes of een mening heeft, alleen het komt er niet uit. Op een bepaalde manier staat een kind met autisme aan de rand van het sociale leven. Dat is een ondankbare, vaak pijnlijke plek. Maar die geeft wel inzicht in een ander deel van de aard van mensen. Hoe (on)bewust ze zijn van anderen, hoe groot het verschil is tussen wat ze zeggen en wat ze doen, hoe ze zichzelf overschreeuwen. Dat leert je veel over mensen, maar iets anders dan wat mensen leren die wél in het sociale tempo mee kunnen. Je ziet hun ongemak als je er iets over zegt. Een kind met autisme moet dan wel super sociaal handig zijn om zich te redden in deze wereld. Het is soms niet te harden en het gebeurt dan vaak ook dat dit kind zich terugtrekt en zich slecht gaat voelen over zichzelf.
Sociaal oprecht
Kinderen met autisme hebben meer tijd nodig om sociale informatie te verwerken en krijgen andere reacties op hun gedrag dan de meesten van ons. In het contact met andere mensen zijn ze daarom minder flexibel en sluiten ze minder compromissen. Daardoor zijn ze meer trouw aan zichzelf, oprechter dus. Je betaalt daar wel een prijs voor, want je hoort er niet echt bij en je sluit niet aan bij deze snelle wereld. Dat is een wereld die ons veel biedt maar ook steeds meer kost. En is daarom de wereld nu niet beter af als we juist wat meer oprecht zijn? Ik denk, net als veel andere mensen, de laatste dagen aan Greta Thunberg, de scholiere die actievoert voor meer maatregelen tegen de opwarming van de aarde. Ze denkt, zoals ze zelf zegt, zwart wit. Er zijn diverse labels op haar geplakt: autisme, OCD en ook selectief mutisme. Ze zegt zelf dat ze alleen praat als ze gelooft dat dat zinvol is. Ze heeft besloten om zonder één enkel compromis – volledig trouw aan haar zelf en haar bestaan – te staan voor het behoud van de planeet. Dat komt binnen. Wat een impact! Het maakt me trots op de kracht van autisme en hoe belangrijk het is om mensen met autisme te waarderen op hun sociale oprechtheid, omdat dat bijdraagt aan een betere wereld voor iedereen.
Door Anneke Groot
Deze blog is een onderdeel van de serie blogs over aard en de gevolgen van dyspraxie bij kinderen met ASS, ADHD, ADD en DCD. Deze serie verschijnt in aanloop naar de trainingsdag PADEN voor jeugdzorgwerkers op 14 november 2019. PADEN is de term die de samenhang weergeeft tussen Prikkelverwerking, Attitude, Dyspraxie en Executieve functies bij kinderen die wij Neuro-speciaal noemen (kinderen met ASS, ADHD, ADD en DCD). Schrijf je in voor onze PADEN-nieuwsbrief op www.horison.nl/paden dan houden wij je op de hoogte en kun je al mijn blogs lezen.
