Medicijnen

Kritische gedachtes over het gebruik van medicijnen

Inleiding

Op een autisme congres van de NVA in de Jaarbeurs in Utrecht was een lezing over medicijnen en autisme voor 1200 mensen en ik was erbij. Normaal gesproken hoor ik lezingen aan en vind ik het meer of minder interessant. Maar deze lezing kon ik toch niet zonder een reactie voorbij laten gaan.

Mijn perspectief is anders dan dat van de spreker. Ik werk met ouders, professionals en kinderen met autisme. We werken met een eenvoudig maar diepgaand concept om deze kinderen en hun ouders meer houvast en eigen regie te geven. De effecten hiervan zijn hoopvol. Het werken is respectvol. Medicijngebruik dat invloed heeft op het gedrag is vrijwel niet nodig.

Hinderlijke bijverschijnselen

De spreker beschreef in zijn lezing de kenmerken van autisme en noemt daarna de bijverschijnselen, namelijk: druk zijn, boos of angstig zijn, overprikkeld zijn. Naar zijn mening zijn deze 'hinderlijke' bijverschijnselen goed, of steeds beter, te behandelen met medicatie.

Deze bijverschijnselen te (willen) behandelen met een medicijn, is een oplossing uit het medische model. Er is een probleem en we lossen het op, met een soort 'pleister'. Daarbij wordt het probleem afzonderlijk gezien en niet in de brede context van de mens (met autisme) zelf en zijn omgeving. De bijverschijnselen die daar genoemd worden lijken me uitingen van mensen / kinderen die in nood zijn en heel weinig houvast hebben. De mens met autisme ervaart de wereld zo heel anders, en heeft zo weinig controle in onze dubbelzinnige samenleving. Geen wonder dat hij boos, druk of angstig wordt. Maar ligt het probleem dan wel bij het kind met autisme? Of ligt er ook een probleem in onze samenleving? Willen wij allemaal niet veel te snel, te beheerst en te geraffineerd leven? En hoe gelukkig worden we daar echt van? Door een medicijn te geven aan deze kinderen, hoeven we dáár niet over na te denken.

Het is bijzonder om wél na te denken over waar de echte problemen liggen en te werken aan die omgeving, zodat het probleem niet alleen in de schoenen van een kind wordt geschoven. Ik zie dat hun angst en boosheid dan afnemen. Ik moet er wel iets voor doen. Wat ik ervoor moet doen is iets minder van mezelf uit gaan en iets meer van de ander. Iets minder oordelen en iets meer accepteren. Iets minder moeten en iets meer willen. En bijzonder genoeg... als ik ontdek welke belangrijke menselijke waardes ik daar in tegenkom, dan ben ik zo blij dat 'de pil' nog niet uitgevonden is. Niet dat ik niet het beste wens voor onze kinderen, maar wij hebben intussen zoveel te leren van hen en hun ‘hinderlijke’ bijverschijnselen.

Draagvlak voor alternatieven

Ik vraag me af waar het draagvlak blijft, als je medicijnen níet als oplossing ziet voor problemen als: druk gedrag, agressie en angsten. Het aanvaarden van medicijnen, die toch niet onomstreden zijn, sluit andere oplossingen steeds meer uit. Het is al lang niet meer een incident. Medicijnen worden op grote schaal voorgeschreven. En veel ouders krijgen dan geen concrete informatie en middelen hoe ze ook op andere manieren dit gedrag van hun kinderen kunnen opvangen.

 


Ik hoor van ouders die medicijnen krijgen voor hun 3-jarige kind, ik hoor van ouders die op school geïsoleerd worden als ze hun kind geen medicijnen geven en ik hoor van kinderen die het gevoel hebben dat ze door medicijnen bestuurd worden en niet zichzelf zijn. Dat zal mogelijk niet voor iedereen gelden, maar het draagvlak voor deze mensen om geen medicijnen te gebruiken wordt steeds kleiner. Ik vind dat een verontrustende ontwikkeling.
Ik denk dat het belangrijk is om alternatieve mogelijkheden onder de aandacht te brengen en door te zoeken naar meer menselijke oplossingen.

Misvattingen over medicijngebruik

Volgens de spreker zijn er een aantal misverstanden over medicijnen. Misverstanden die hem het werken ongetwijfeld lastig maken. Ik geloof dat het belangrijk is dat we het hem als psychiater lastig maken, net zolang totdat we een structureel betere en menselijkere oplossing hebben dan dit.

 

Ze lossen het probleem niet op.
Medicijnen zouden niet het probleem oplossen. Maar daar is de spreker het niet mee eens.
Echter, voor zover ik weet doen ze dat inderdaad ook niet. Ze verdoven een stuk van de hersenen, waardoor andere delen meer aan bod komen, maar ze lossen niet het hersenprobleem op. Als de medicatie uitgewerkt is, bestaat nog steeds de 'afwijking'. Deze persoon heeft niet geleerd hoe hij met zijn eigen beperking om moet gaan. Wellicht heeft het medicijn iets opgelost in de korte termijn crisissituatie. En ongetwijfeld is het heel fijn als kinderen zich beter 'gedragen' in een klas of groep of gezin. Maar dat is dan vooral heel prettig voor die omgeving, maar een kind draagt er de last van.

 

Ze kunnen gevaarlijke bijwerkingen hebben.
Medicijnen zouden niet gevaarlijk zijn. Het is alsof de spreker ons gerust wil stellen, dat we die medicijnen echt kunnen nemen en dat we ons geen zorgen hoeven te maken. In welke tijd leven we? De medicijnen zouden getest zijn en daarmee veilig. Daarna noemt hij een aantal medicijnen, die dik maken, en dan zo dat het vet er niet makkelijk meer afgaat en de gevoeligheid voor hart- en vaat ziekten zeer toeneemt. Hoe kun je dat in één verhaal vertellen?

 

Een aantal medicijnen is niet bij kinderen getest.
Onze kinderen met autisme zijn in veel opzichten zelfs veel gevoeliger dan andere kinderen, en mogelijk ook voor deze medicijnen. Veel medicijnen zijn niet langdurig getest. Op de lange termijn blijken ze, ook uit onderzoek, niet altijd even werkzaam meer, maar wel verslavend.
Een aantal medicijnen wordt gegeven uit mis-diagnose en kunnen daarmee veel schade aanrichten.

 

Risico van verslaving.
Een aantal medicijnen verhogen de kans op verslaving, waardoor je je hele verdere leven daar tegen zult moeten vechten. Er is de lichamelijke verslaving en die is nog wel te herkennen. Meer subtiel werkt het als je op jonge leeftijd al leert dat jouw problemen zijn te verhelpen met een medicijn. Wat ga je dan doen als je wat ouder bent en niet zo stevig in de wereld staat en je zo makkelijk aan medicijnen en andere verslavende producten kunt komen?

 

Ik kan begrijpen dat soms mensen de keuze maken, omdat ze geen andere uitweg zien, maar ik vind het ongelofelijk dat de spreker, een man met aanzien, ons als makke schapen wil doen laten geloven dat het allemaal wel meevalt.
Is het niet ontzettend belangrijk dat we hier kritisch over na blijven denken en blijven zoeken tot we echte goede en respectvolle en lange termijn oplossingen vinden?

Beinvloeding van ons denken en handelen

Ons denken en handelen wordt beïnvloed en de normen worden opgetrokken.
De farmaceutische industrie zou een belang hebben om veel medicijnen te verkopen. (zie Volkskrant 14-3-12: ‘Psychiatrie in de greep van commercie’) Maar stelde de spreker ons gerust.... artsen en dokters zijn er zelf ook nog altijd bij.
Dat vind ik wel heel schattig gezegd, maar ik ben niet meer van de generatie dat ik kritiekloos alles geloof wat een dokter doet of zegt. Hij is ook maar een mens. Hij is gevormd in een opleiding, in een medisch model en hij ontmoet veel wanhopige mensen. Natuurlijk denkt hij over deze dingen na en probeert hij zorgvuldig tot oplossingen te komen, maar hoe vrij is zijn denken? Hoe vrij is ieders denken?
Een voorbeeld: Ik was onlangs in een instelling en voor het eerst zag ik daar mensen met een ernstige verstandelijke beperking en gedragsproblemen, die kokers om hun armen droegen, zodat ze zichzelf geen pijn zouden doen. Ze konden nu hun armen niet meer gebruiken. Ik was geschokt, misselijk, verontwaardigd. Het duurde me een paar dagen om ervan te herstellen. Een paar weken later kwam ik weer in de instelling. Ik was voorbereid. Ik vond het nog steeds verschrikkelijk om te zien, maar ik kon er nu wel naar kijken. De derde keer vond ik het ook nog heel erg, maar de 4e keer had ik er geen last meer van. Ik was er aan gewend geraakt. Omdat ik niet anders kon dan er in mee gaan, had ik me er bij neergelegd. Niet bewust... nee, juist erger, onbewust! Ik heb het me achteraf pas gerealiseerd. Maar het leerde me wel dat ik niet vrij ben in mijn denken, en dokters ook niet.

 

Laten we er nooit aan gewend raken dat we kinderen medicijnen geven voor hun gedrag.

 

Tenslotte

Ik vond het toch een interessante lezing, vooral om te ontdekken dat we allemaal onze beperkingen hebben.
Ik stel me zo voor dat ze misschien wel een pil kunnen uitvinden die de beperking in het denken kan opheffen??? En dat bv psychiaters als ze hun vak willen uitoefenen, verplicht zijn om deze pil te nemen. De kans dat ze er verslaafd aan raken en dat ze er dik van worden, zouden ze op de koop toe moeten nemen!

Anneke Groot

Heb je opmerkingen, ervaringen of wil je je mening delen, mail dan naar anneke

 

Aanvullende artikelen:

"Newer anti-psychotic drugs may be less effective than clinicians realize"